Rozwój nauki, zajmującej się badaniem wzajemnych interakcji ludzi i zwierząt, przyniósł wiele interesujących informacji. Wpływ silnych więzi między dziećmi a psami i kotami stanowi temat wielu badań naukowych, których wyniki wskazują na wiele pozytywnych i długofalowych efektów dla zdrowia- zarówno fizycznego jak i psychicznego dzieci. Jedną z szeroko badanych kwestii jest wpływ relacji z psami i kotami na rozwój emocjonalny dzieci. Zostało stwierdzone, że obecność zwierząt, zapewnia dzieciom poczucie komfortu i wsparcie, zmniejsza napięcie oraz ułatwia zrelaksowanie. Poza tym dzieci uczą się odpowiedzialności, empatii i troski o inne istoty. Dodatkowo zwierzęta odgrywają rolę w rozwoju poznawczym dzieci i są wykorzystywane do motywowania oraz do wzmacniania reakcji u dzieci z różnorodnymi zaburzeniami zarówno psychicznymi jak i fizycznymi. Zwierzęta domowe odgrywają ogromną rolę w prawidłowym rozwoju emocjonalnym i fizycznym dzieci, co pozwala na stwierdzenie, że życie ze zwierzętami jest nie tylko zdrowsze, ale i bardziej satysfakcjonujące.

Zmiany społeczne

W krajach wysokorozwiniętych zaszło w ciągu ostatnich dziesięcioleci wiele zmian społecznych i ekonomicznych. Rozwój przemysłu i technologii, łatwość komunikacji oraz otwarcie granic wielu państw dało ludziom ogromne możliwości dotyczące podróżowania, ale i pracy oraz innych aktywności życiowych. Te zjawiska pociągnęły za sobą także inne zmiany, dotyczące np. zmniejszenia liczebności rodzin, mniejszą liczbę narodzonych dzieci, spadku liczby rodzeństwa, zmniejszenia liczby domów wielopokoleniowych, rozluźnienia relacji międzyludzkich w społecznościach, wzrostu liczby rozwodów [3].

Nowa rola społeczna zwierząt domowych

Opisane wcześniej zmiany społeczne spowodowały, że zwierzęta domowe, z roli typowo użytkowej niezbędnej do pracy w zdobywaniu czy produkcji żywności, stały się ważnym elementem budowania „środowiska emocjonalnego”. Obecnie zwierzęta towarzyszące w pewnym sensie wypełniają „luki” emocjonalne, odgrywając znaczące role społeczne. Psy i koty są określane „przyjaciółmi” i „członkami rodzin” zarówno przez dzieci, jak i przez dorosłych. Co więcej w wielu sytuacjach zwierzęta domowe są traktowane jak dzieci, będąc ich substytutem albo uzupełnieniem rodziny.

Zwierzęta - przyjaciele dzieci

Dzieci często opisują swoje zwierzęta, jako „najlepszych przyjaciół”, do których zwracają się po wsparcie emocjonalne i pomoc. To pokazuje, jak duże znaczenie mają psy i koty w ludzkim życiu. W badaniu przeprowadzonym w USA 75% dzieci w wieku między 10 a 14 lat przyznało, że szuka kontaktu ze swoim zwierzęciem w momentach smutku, zdenerwowania czy niepowodzenia. [3,6]. Inne badanie przeprowadzone w Wielkiej Brytanii wykazało, że dzieci często wyżej oceniają relacje ze swoimi zwierzętami niż z pewnymi osobami spośród swoich znajomych na portalach społecznościowych, a psy i koty dostarczają im poczucia komfortu i wsparcia emocjonalnego. [5,6]. Zwierzęta domowe są ważnym źródłem dobrego samopoczucia u dzieci, odgrywając tym samym specjalną rolę w ich zdrowym rozwoju. Więź, która wytwarza się między dzieckiem a jego psem czy kotem, daje wsparcie i ma działanie uspokajające m.in. dzięki temu, że zwierzę nie ocenia i nie krytykuje. Daje to możliwość wykształcenia poczucia bezpieczeństwa i stabilności, co ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozwoju emocjonalnego dzieci.

Zwierzęta – sposób na zmniejszenie stresu

Pozytywne relacje z psem czy kotem mają także - podobnie jak u dorosłych - wpływ na redukcję reakcji na stres, będąc swoistymi buforami stresu. Zmniejszają też odczuwanie bólu psychicznego i fizycznego. Wykazano, że kontakt ze zwierzęciem powoduje uwalnianie hormonu oksytocyny, który - poza rolą w laktacji i akcji porodowej - ma także wpływ na wytwarzanie poczucia więzi i bliskości. Dodatkowo dochodzi do obniżenie wydzielania kortyzolu, czyli tzw. hormonu stresu. Skutkuje to mniejszym wzrostem tętna i ciśnienia krwi w sytuacjach stresowych [1,2]. Już samo głaskanie, przytulanie zwierzęcia czy jego radość na widok właściciela daje poczucie bezpieczeństwa i przywiązania, co wpływa na zmniejszenie stresu i łatwiejsze zrelaksowanie.

Zwierzęta – droga do dojrzałości

Posiadanie zwierząt domowych ma, poza zwiększaniem odporności na stres i poprawianiem samopoczucia dzieci, także inne pozytywne skutki dla ich rozwoju. Dzieci, które wychowują się z psami lub kotami w domu, uczą się odpowiedzialności, empatii, troski i dbania o inne istoty i świat przyrody. Codzienne obowiązki jak spacery, karmienie, pielęgnacja oraz wspólne zabawy i pieszczoty wymagają systematyczności a także kształtują bliskie relacje ze zwierzętami. Te z kolei budują zdolność empatii - identyfikowania się z uczuciami innych i stawiania się w ich sytuacji, co daje w przyszłości większe umiejętności tworzenia dojrzałych relacji międzyludzkich. Pozytywne więzi dzieci ze zwierzętami oparte na odpowiedzialności i zrozumieniu owocują także lepszym zachowaniem dzieci - zgodnym z oczekiwaniami innych osób.[3,5,6]

Zwierzęta – wpływ na rozwój poznawczy dzieci i terapię zaburzeń

Pozytywne więzi z psami lub kotami odgrywają też rolę w rozwoju poznawczym dzieci. Pozwalają na kształtowanie spostrzegawczości, pobudzają umiejętność rozumowania, uczą podejmowania decyzji i odpowiedzialności. Rozwijają również pamięć oraz wzmagają skupienie i uwagę [3,6]. Zwierzęta domowe - psy, koty, ale także konie czy świnki morskie - są wykorzystywane do motywowania oraz do wzmacniania reakcji u dzieci z różnorodnymi zaburzeniami zarówno psychicznymi jak i fizycznymi. Skuteczność dogoterapii czy hipoterapii tłumaczy się m.in. faktem, że wybiórcze skupienie na zwierzętach i zjawiskach przyrody było dla ludzi pierwotnych kluczowe dla przeżycia (zdobywania pokarmu, czy unikania drapieżników), stąd też obecność zwierząt okazuje się motywujące i korzystne np. dla dzieci z zaburzeniami uwagi jak ADHD [4,6]

Adnotacja

Tekst został przygotowany przez zespół ekspertów POLKARMA w składzie:
Dr n. wet. Sybilla Berwid-Wójtowicz
Dr n. wet. Michał Ceregrzyn
Lek. wet. Małgorzata Głowacka
Dr inż. Jacek Wilczak
Mgr inż. Anna Maria Ziembińska

Piśmiennictwo:

1. Allen K., Blascovich J., Mendes W.: Cardiovascular reactivity and the presence of pets, friends, and spouses: The truth about cats and dogs. Psychosom. Med., 2002, 64, 727-739.
2. Barker S., Knisely J., McCain N. et al.: Measuring stress and immune response in healthcare professionals following interaction with a therapy dog: a pilot study. Psych. Rep., 2005, 96(3), 713-729.
3. Covert, A.et all (1985) Pets, early adolescens and families. Marriage and family Review, 8, 95-108.
4. Katcher, A. and S. Teumer (2006) A 4-year trial of animal-assisted therapy with public school special education students. In A.H.Fine (Ed.), Handbook on animal-assisted therapy: theoretical foundations and guidelines for practice. San Diego CA, Academic Press: 227-242
5. MacNicholas, J. (2001) Children’s representations of pets in their social networks. Child: care, health and development, 27 (3),279-294.
6. Waltham, Pocket book of human-animal interactions (2012)